Turkija

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Repubblika tat-Turkija
Türkiye Cumhuriyeti
Türkiye Cumhuriyeti – Bandiera Türkiye Cumhuriyeti – Emblema
Mottu: "Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir" (Tork)[1]

Sovranità mingħajr kondizzjonijiet tappartjeni għan-Nazzjon
Innu nazzjonali: "İstiklal Marşı"
"Indipendenza ta' Marzu"

Belt kapitaliAnkara
39°55′N 32°50′E / 39.917°N 32.833°E / 39.917; 32.833

L-ikbar belt Istanbul
Lingwi uffiċjali Tork
Gvern Repubblika parlamentari unitarja
 -  President Abdullah Gül
 -  Prim Ministru Recep Tayyip Erdoğan
 -  Kelliem tal-Parlament Cemil Çiçek
 -  President tal-Qorti Kostituzzjonali Haşim Kılıç
Suċċessjoni mill-Imperu Ottoman
 -  Trattat ta' Lausanne 24 ta' Lulju 1923 
 -  Dikjarazzjoni tar-Repubblika 29 ta' Ottubru 1923 
Erja
 -  Total 783,562 km2 (37)
302,535 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 1.3
Popolazzjoni
 -  ċensiment tal-2017 79,814,871 
 -  Densità 102/km2 (107)
264.2/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2015
 -  Total $1.569 triljun[2][3] (17)
 -  Per capita $20,188[4] (56)
PGD (nominali) stima tal-2015
 -  Total $752.510 biljun[5] (18)
 -  Per capita $9,680 (62)
IŻU (2013) Increase 0.806[6] (għolja) (90)
Valuta lira Torka ₺ (TRY)
Żona tal-ħin EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku 90
TLD tal-internet .tr
Organizzazzjoni territorjali
Ministeru taż-Żgħażagħ u Sports (Turkija)
Çankaya hija muniċipalità u distrett fil-Provinċja ta' Ankara, it-Türkiye. Iż-żona tagħha hija 483 km 2, u l-popolazzjoni tagħha hija 942,553 (2022). Hija dar għal ħafna bini tal-gvern, inkluża l-Gran Assemblea Nazzjonali tat-Turkija, kif ukoll kważi l-ambaxxati barranin kollha fit-Turkija. Çankaya huwa distrett kożmopolitana u meqjus bħala ċ-ċentru kulturali u finanzjarju ta' Ankara.
Ararat hija l-ogħla quċċata fit-Turkija, u hija magħrufa minn dawk l-Insara devoti kollha bħala post sagru. Il-5,137 metru għoli tiegħu huma viżibbli minn ħafna mill-Armenja, peress li tinsab ħdejn il-fruntiera tagħha.
Mappa ta' Ankara
Il-portal tad-daħla tas-Sultan Han (seklu 13) ħdejn Aksaray, it-Turkija kien taverna fit-triq fejn il-vjaġġaturi (karavanners) setgħu jistrieħu u jirkupraw mill-vjaġġ tal-ġurnata.
Il-bitħa ta' Koza Han (1490-1491) ta' Bursa, it-Türkiye; il-bini bil-koppla huwa moskea żgħira (mescit) kienet taverna fit-triq fejn il-vjaġġaturi (karavaners) setgħu jistrieħu u jirkupraw mill-vjaġġ tal-ġurnata.
Ir-Riviera Torka
Il-Kastell ta' Ankara (Turk: Ankara Kalesi) huwa fortifikazzjoni storika fil-belt ta' Ankara, it-Turkija, mibnija fis-seklu 7 jew wara. L-ewwel fortifikazzjoni tal-post inbniet fis-seklu 8 QK. mill-Friġjani u nbniet mill-ġdid fis-sena 278 QK. mill-Galatin. Il-kastell inbena mill-ġdid jew ġie rinnovat taħt l-imperi Rumani, Biżantini, Seljuk u Ottomani.
Bajja ta' Ölüdeniz f'Fethiye
Il-Kastell ta' Bodrum, li jinsab f’Halicarnassus tal-qedem, il-belt ta' Herodotus u dar għall-Mausoleum ta' Maussollos, waħda mis-Seba' Wonders tad-Dinja l-Antika.
Il-Kastell ta' Marmaris, mibni minn Suleiman il-Manjifiku waqt il-kampanja tiegħu kontra l-Kavallieri ta' Rodi
Il-Fortizza ta' Yedikule (Turk: Yedikule Hisarı jew Yedikule Zindanları; li tfisser Seba' Torrijiet Fortress) hija struttura storika msaħħa li tinsab fil-viċinat ta' Yedikule ta' Fatih, Istanbul, it-Turkija.
Yedikule (Seba' Torrijiet) huwa lokal fil-Muniċipalità u Distrett ta' Fatih, Provinċja ta' Istanbul. Il-popolazzjoni tagħha hija 15,789 (2022).
Kusadasi, Provinċja ta' Aydin (Kuşadası, Aydın İli)
Mappa li turi r-Riviera Torka bil-blu, li tenfasizza, mil-lvant sal-punent, l-insedjamenti ewlenin ta' Alanya, Antalya, Kemer, Fethiye, Marmaris, Bodrum, Kuşadası u Çeşme.
Golf ta' İzmit
Mappa tal-baħar ta' Marmara
Ulu Dag (Turk: Uludağ, li tfisser 'Muntanja l-Kbira'; ukoll, Keşiş Dağı, 'Muntanja tal-Patrijiet'), l-Olimpu tal-qedem ta' Mysia, hija muntanja fil-provinċja ta' Bursa, it-Turkija, b'altitudni ta' 2543 ms. n. m.
Türkiye fl-Asja Minuri u Transcaucasia, Imperu Ottoman, 1921
Battalja ta' Préveza (Greċja, 28 ta' Settembru, 1538; Bejn il-Lega Mqaddsa u l-Imperu Ottoman, b'rebħa Ottomana deċiżiva), pittura ta' Ohannes Umed Behzad fil-“Mużew Navali ta' Istanbul”.

It-Turkija (Tork: Türkiye), uffiċjalment ir-Repubblika tat-Turkija (Tur-Türkiye_Cumhuriyeti.ogg Türkiye Cumhuriyeti ), hi pajjiż transkontinentali li l-parti l-kbira tiegħu tinsab fl-Anatolja fil-Punent tal-Asja u fil-Lvant ta' Traċja fil-Lbiċ tal-Ewropa. It-Turkija hija mdawra minn tmien pajjiżi: il-Bulgarija lejn il-Majjistral; il-Greċja lejn il-Punent; il-Ġeorġja lejn il-Grigal; l-Armenja, l-Iran u l-Ażerbajġan lejn il-Lvant; u l-Iraq u s-Sirja lejn il-Lbiċ. Il-Baħar Mediterran jinsab fin-Nofsinhar; il-Baħar Eġew lejn il-Punent; u l-Baħar l-Iswed lejn it-Tramuntana. Il-Baħar ta' Marmara, il-Bosforu u d-Dardanelli (li flimkien jiffurmaw l-Istretti Torok) jiddemarkaw il-konfini bejn it-Traċja u l-Anatolja; huma wkoll jisseparaw l-Ewropa u l-Asja.[7] Il-pożizzjoni ġeografika tat-Turkija f'salib it-toroq tal-Ewropa u l-Asja tagħmilha pajjiż ta' importanza ġeostrateġika sinifikanti.[8][9][10]

Total tal-fruntieri tat-Turkija: 2,816 km, pajjiżi tal-fruntiera (8): Armenja 311 km; Ażerbajġan 17 km; Bulgarija 223 km; Ġeorġja 273 km; Greċja 192 km; Iran 534 km; Iraq 367 km; Sirja 899 km.

Adeżjoni fl-Unjoni Ewropea[immodifika | immodifika s-sors]

1999 - Status ta' kandidat tal-UE

It-Turkija kisbet l-istatus ta' kandidat tal-Unjoni Ewropea wara l-laqgħa tal-Kunsill Ewropew li saret f'Ħelsinki f'Diċembru 1999.

Fil-laqgħa tiegħu fis-16 u s-17 ta' Diċembru 2004, il-Kunsill Ewropew iddeċieda li t-Turkija tissodisfa b'mod suffiċjenti l-kriterji biex jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni.

Ottubru 2005 - bidu tan-negozjati tal-adeżjoni

In-negozjati tal-adeżjoni tnedew f'Konferenza Intergovernattiva (KIG) fit-3 ta' Ottubru 2005. Dakinhar ukoll il-Kunsill qabel dwar qafas għan-negozjati mat-Turkija.

Issa nfetħu 16 minn 35 kapitolu, u wieħed minnhom ingħalaq proviżorjament.

Fit-18 ta' Frar 2008, il-Kunsill adotta s-Sħubija għall-Adeżjoni riveduta mat-Turkija.

L-aħħar laqgħa tal-Konferenza mat-Turkija dwar l-Adeżjoni fil-livell ministerjali saret fit-30 ta' Ġunju 2016. Il-konferenza fetħet negozjati dwar il-Kapitolu 33, dwar dispożizzjonijiet finanzjarji u baġitarji.

Waqt il-laqgħa tal-Kunsill Ewropew tad-19 ta' Ottubru 2017, il-mexxejja tal-UE kellhom dibattitu dwar ir-relazzjonijiet mat-Turkija. Waqt li tennew l-impenn sħiħ tagħhom ta' kooperazzjoni mat-Turkija dwar il-migrazzjoni, huma inkarigaw ukoll lill-Kummissjoni biex tirrifletti dwar jekk, fid-dawl tas-sitwazzjoni fil-pajjiż, għandhomx jitwaqqfu u jerġgħu jiġu orjentati l-fondi ta' qabel l-adeżjoni.

L-54 Kunsill ta' Assoċjazzjoni UE-Turkija sar fi Brussell fil-15 ta' Marzu 2019. Huwa eżamina l-istat tar-relazzjonijiet bilaterali bejn l-UE u t-Turkija.

Summits internazzjonali UE-Turkija[immodifika | immodifika s-sors]

Fid-29 ta' Novembru 2015, il-kapijiet ta' stat jew ta' gvern tal-UE kellhom laqgħa mat-Turkija. Il-laqgħa kienet pass importanti fl-iżvilupp tar-relazzjonijiet bejn l-UE u t-Turkija u fil-kontribut għall-ġestjoni tal-kriżi tal-migrazzjoni. L-UE u t-Turkija qablu li jerġgħu jagħtu spinta lill-proċess ta' adeżjoni tat-Turkija mal-Unjoni Ewropea. Issaħħaħ id-djalogu f'livell għoli bejn iż-żewġ partijiet permezz ta' laqgħat aktar frekwenti u aktar strutturati.

Fis-7 ta' Marzu 2016, il-kapijiet ta' stat jew ta' gvern tal-UE kellhom laqgħa mat-Turkija biex isaħħu l-kooperazzjoni bejniethom fir-rigward tal-kriżi tal-migrazzjoni u tar-refuġjati.

Matul il-laqgħa ta' wara l-Kunsill Ewropew tas-17 u t-18 ta' Marzu 2016, il-mexxejja tal-UE u tat-Turkija qablu li jaċċelleraw it-twettiq tal-pjan direzzjonali għal-liberalizzazzjoni tal-viża, bil-ħsieb li jitneħħew ir-rekwiżiti tal-viża għaċ-ċittadini Torok sa mhux aktar tard mill-aħħar ta' Ġunju 2016, jekk ikunu ġew issodisfati l-punti kollha ta' riferiment. Huma reġgħu kkonfermaw l-impenn tagħhom li jagħtu spinta ġdida lill-proċess tal-adeżjoni kif stipulat fid-dikjarazzjoni konġunta tad-29 ta' Novembru 2015. Qablu, bħala l-pass li jmiss, li jiftħu l-kapitolu 33 matul il-Presidenza Netherlandiża.

Fis-26 ta' Marzu 2018 il-mexxejja tal-UE ospitaw lill-president Tork, Recep Tayyip Erdoğan fir-residenza Evksinograd ġewwa Varna, il-Bulgarija. L-UE kienet irrappreżentata minn Donald Tusk, il-President tal-Kunsill Ewropew, Jean-Claude Juncker, il-President tal-Kummissjoni Ewropea u Boyko Borissov, il-Prim Ministru tal-Bulgarija.

Il-mexxejja kellhom diskussjoni estensiva fuq ir-relazzjonijiet bejn l-UE u t-Turkija u t-triq 'il quddiem. Aktar speċifikament, huma ddiskutew:

Sitwazzjoni attwali[immodifika | immodifika s-sors]

Fid-9 ta' Marzu 2020, il-Presidenti Charles Michel u Ursula von der Leyen iltaqgħu mal-President Recep Tayyip Erdoğan fi Brussell. Il-mexxejja ddiskutew ir-relazzjonijiet bilaterali, l-implimentazzjoni tad-dikjarazzjoni UE-Turkija dwar il-migrazzjoni, is-sigurtà u l-istabbiltà fir-reġjun u l-kriżi fis-Sirja.

Il-laqgħa saret wara ż-żjara tal-President Michel f'Ankara fl-4 ta' Marzu 2020.

Fit-18 ta' Ġunju 2019, il-Kunsill tal-Affarijiet Ġenerali adotta konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni, li jkopru t-Turkija. Fl-20 ta' Ġunju 2019, il-Kunsill Ewropew approva l-konklużjonijiet.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

It-Turkija hija stat unitarju li huwa amministrattivament maqsum f'81 provinċja (iller, singular il), li kull waħda minnhom hija mmexxija minn gvernatur (vali) maħtur mill-gvern ċentrali.

Bliet oħra[immodifika | immodifika s-sors]

Kastell ta' Ankara[immodifika | immodifika s-sors]


Storja ta' Istanbul[immodifika | immodifika s-sors]

Iż-żona ta' l-Istanbul tal-lum ġiet stabbilita fil-5,500 QK. fin-Neolitiku Nofsani, twaqqfet minn Thracians qabel l-1000 QK. bħala Lygos u saret Kolonja ta' Megari (qabel is-667 QK skont Erodotu jew qabel is-656 QK) mas-7 seklu QK, bħal Biżanzju, bħal ħafna bliet Mediterranji fuq il-kosta Torka, aktar tard saret Dominju Ruman (u temporanjament tissejjaħ Augusta Antonina, u fl-217 ingħatat l-isem ġdid għal Biżanzju wara l-mewt ta' Caracalla) u għamlet il-kapitali l-ġdida bħala Nova Roma u mbagħad Kostantinopli madwar is-sena 330 AD. Bi tħejjijiet, rikostruzzjoni u espansjoni mis-sena 324 AD, kienet issir Dominju Biżantin wara s-sena 395 AD u taqa’ f’idejn l-Ottomani fl-1453 u ssir il-kapitali tal-Imperu li kellha tiġi suċċessiva mir-Repubblika attwali tat-Turkija, li ċaqlaq il-kapitali l-ġdida. lejn Ankara. Fis-snin tiegħu qabel is-sena 330 Q.K. kien Grieg Ellenistiku fid-dehra (u Ruman speċjalment wara l-assedju, rikostruzzjoni u espansjoni minn Septimus Severus). U kien ta’ twemmin pagan akbar qabel il-Kristjanizzazzjoni tal-Imperu Ruman (200 sena wara kien ikun Kristjanizzat kompletament, fi żmien Ġustinjanu).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Imperu Ottoman

Storja (Antik)[immodifika | immodifika s-sors]

Instanbul/Estambul[immodifika | immodifika s-sors]

Urarat (860 BC - 590 BC)[immodifika | immodifika s-sors]

Imperu tal-Hitties 1650 BC – c.  BC[immodifika | immodifika s-sors]

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ "Motto" (bl-Ingliż). Gvern tat-Turkija. 2013-03-23. Miġbur 2013-02-23.
  2. ^ OECD Data GDP, US $, current prices, current PPPs, millions, OECD. 3 ta' Mejju 2013.
  3. ^ The World Bank: World Development Indicators Database. Gross Domestic Product 2014, PPP. 1 ta' Lulju 2015.
  4. ^ Id-dejta tirreferi aktar għas-sena 2012. "GDP per capita, PPP (current international $)", World Development Indicators database, Bank Dinji. 1 ta' Lulju 2015. Aċċess 2 ta' Lulju 2015.
  5. ^ "Report for Selected Countries and Subjects". World Economic Outlook Database, April 2013. Washington, DC: Fond Monetarju Internazzjonali. 2013-04-16. Miġbur 2013-04-16.
  6. ^ "Human Development Report 2013" (PDF). Ġnus Magħquda. 2013. Miġbur 2013-03-14.
  7. ^ National Geographic Atlas of the World (7 ed.). Washington, DC: National Geographic. 1999. pp. 68–69, 90–91. ISBN 0-7922-7528-4. Diviżjoni komunement aċċettata bejn l-Asja u l-Ewropa ... hija ffurmata mill-Muntanji Ural, Xmara Ural, Baħar Kaspju, Muntanji Kawkasu, u l-Baħar l-Iswed mal-ftuħ, il-Bosporus u d-Dardanelles.
  8. ^ Mango, Andrew (2000). Atatürk. Overlook. ISBN 1-58567-011-1.
  9. ^ Shaw, Stanford Jay; Shaw, Ezel Kural (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey; Vol.1, Empire of the Gazis. the rise and decline of the Ottoman Empire, 1280–1808. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1.
  10. ^ "Turkey and Russia on the Rise". Stratfor. 2009-03-17. Miġbur 2011-08-21.

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]

  • Turkija, Kunsill tal-Unjoni Ewropea