Wikipedia:Dagens skandinaviske artikel/januar 2007
Dagens skandinaviske artikel-arkiv for 2015
Januar - Februar - Marts - April - Maj
- Juni
- Juli
- August - September - Oktober - November - December
Dagens skandinaviske artikel-arkiv for 2014
Januar - Februar - Marts - April - Maj - Juni - Juli - August - September - Oktober - November - December
Hvis dagens artikel på forsiden ikke viser dagens artikel for dagen i dag, så er det sandsynligvis fordi cachen ikke er opdateret korrekt.
Tryk på dette link for at opdatere forsiden til den korrekte dagens artikel.
Tryk på dette link for at gøre det samme for denne side.
Et arkiv over dagens skandinaviske artikler der blev vist på forsiden. Artiklerne følger en rotationsordning, da de andre skandinaviske Wikipediaer ikke skifter artikel hver dag:
- Mandag: Norsk (bokmål)
- Tirsdag: Svensk
- Onsdag: Norsk (nynorsk)
- Torsdag: Norsk (bokmål)
- Fredag: Svensk
- Lørdag: Norsk (nynorsk)
- Søndag: Svensk - eller gæstedag - f.eks. finsk, færøsk, grønlandsk, islandsk, samisk.
Artiklerne kan hentes her[rediger kildetekst]
Skanwiki - dette er at foretrække, eftersom de her allerede ligger færdig-formaterede til brug på den danske wikipedia:
Hvis de ikke endnu ligger klar på Skanwiki, kan du gå direkte til disse steder:
- no:Wikipedia:Ukens artikkel/2024
- nn:Wikipedia:Utvald artikkel/2024
- sv:Wikipedia:Utvald artikel
- fi:Malline:Valitut palat/2024
- fo:Wikipedia:Aðrar mánaðargreinir (månedens artikel)
- is:Wikipedia:Grein mánaðarins/2024 (månedens artikel)
1. januar
Riga (latvisk: Rīga, estisk: Riia, polsk, litauisk: Ryga) er hovedstaden i Latvia. Den ligger i Rigabukten ved Østersjøen. Byen har ca. 720 000 innbyggere (2006). Den er den største byen i de baltiske stater. Det latviske parlamentet Saeima hører også hjemme her, samt presidenten.
Elva Daugava går gjennom byen, som er delt i tre hoveddeler: Gamlebyen og sentrum på nordbredden og Pardaugava på sørbredden. Gamlebyen og sentrum har mange bygninger i Art Nouveau-stil, og gamlebyen har i tillegg mange bygninger fra middelalderen. Byen er relativt flat, og over takene rager spirene på de mange kirkene, samt det 368,5 meter høye TV-tårnet, den høyeste konstruksjonen i byen og det tredje høyeste tårnet i Europa. Forstedene er dominert av brede gater og boligblokker fra sovjettiden.
Tyske kjøpmenn etablerte Riga allerede i 1158 som et handelssted, i nærheten av lokale stammer. Byen regner seg grunnlagt i 1201, da den fikk byprivilegier av erkebiskop Albert av Buxhoeveden-Bremen, som flyttet hit fra Ikšķile. Byen ble da hovedstad i Livland, som tilhørte den tyske orden, et rike med flytende grenser som strakte seg over store deler av Baltikum og senere Preussen. Tysk var byens eneste offisielle språk frem til 1891. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
2. januar
Irsk (også irsk gælisk; Gaeilge (na hÉireann)) er eit keltisk språk som tala og nytta på øya Irland. Det er det fremste offisielle språket i Republikken Irland, sjølv om eit stort fleirtal av folkesetnaden har engelsk som fyrste språk. Irsk har fått ei formell godkjenning som minoritetsspråk i Nord-Irland. I Langfredagsavtala av 1998 aksepterte den britiske regjeringa irsk og låglandsskotsk som minoritetsspråk i provinsen. 13. juni 2005 blei det samrøyste vedteke at irsk blir eit offisielt språk i den europeiske unionen. Vedtaket fekk verknad frå 1. januar 2007. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
3. januar
Opera är ett sceniskt verk med sångpartier till orkesterackompanjemang. Sångare, som är skolade i klassisk sång, agerar på scen och använder oftast scenkostymer. Scenen brukar ha dekor för att illustrera operans miljö. De flesta operorna är genomkomponerade. Operor kan innehålla balettscener. En opera kan ha talade dialoger (till exempel "Trollflöjten" av Mozart; eller opera-comique/opera buffa).
se -
se svensk -
diskussion -
historik
4. januar
Riga (latvisk: Rīga, estisk: Riia, polsk, litauisk: Ryga) er hovedstaden i Latvia. Den ligger i Rigabukten ved Østersjøen. Byen har ca. 720 000 innbyggere (2006). Den er den største byen i de baltiske stater. Det latviske parlamentet Saeima hører også hjemme her, samt presidenten.
Elva Daugava går gjennom byen, som er delt i tre hoveddeler: Gamlebyen og sentrum på nordbredden og Pardaugava på sørbredden. Gamlebyen og sentrum har mange bygninger i Art Nouveau-stil, og gamlebyen har i tillegg mange bygninger fra middelalderen. Byen er relativt flat, og over takene rager spirene på de mange kirkene, samt det 368,5 meter høye TV-tårnet, den høyeste konstruksjonen i byen og det tredje høyeste tårnet i Europa. Forstedene er dominert av brede gater og boligblokker fra sovjettiden.
Tyske kjøpmenn etablerte Riga allerede i 1158 som et handelssted, i nærheten av lokale stammer. Byen regner seg grunnlagt i 1201, da den fikk byprivilegier av erkebiskop Albert av Buxhoeveden-Bremen, som flyttet hit fra Ikšķile. Byen ble da hovedstad i Livland, som tilhørte den tyske orden, et rike med flytende grenser som strakte seg over store deler av Baltikum og senere Preussen. Tysk var byens eneste offisielle språk frem til 1891. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
5. januar
Irsk (også irsk gælisk; Gaeilge (na hÉireann)) er eit keltisk språk som tala og nytta på øya Irland. Det er det fremste offisielle språket i Republikken Irland, sjølv om eit stort fleirtal av folkesetnaden har engelsk som fyrste språk. Irsk har fått ei formell godkjenning som minoritetsspråk i Nord-Irland. I Langfredagsavtala av 1998 aksepterte den britiske regjeringa irsk og låglandsskotsk som minoritetsspråk i provinsen. 13. juni 2005 blei det samrøyste vedteke at irsk blir eit offisielt språk i den europeiske unionen. Vedtaket fekk verknad frå 1. januar 2007. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
6. januar
Opera är ett sceniskt verk med sångpartier till orkesterackompanjemang. Sångare, som är skolade i klassisk sång, agerar på scen och använder oftast scenkostymer. Scenen brukar ha dekor för att illustrera operans miljö. De flesta operorna är genomkomponerade. Operor kan innehålla balettscener. En opera kan ha talade dialoger (till exempel "Trollflöjten" av Mozart; eller opera-comique/opera buffa).
se -
se svensk -
diskussion -
historik
7. januar
Irsk (også irsk gælisk; Gaeilge (na hÉireann)) er eit keltisk språk som tala og nytta på øya Irland. Det er det fremste offisielle språket i Republikken Irland, sjølv om eit stort fleirtal av folkesetnaden har engelsk som fyrste språk. Irsk har fått ei formell godkjenning som minoritetsspråk i Nord-Irland. I Langfredagsavtala av 1998 aksepterte den britiske regjeringa irsk og låglandsskotsk som minoritetsspråk i provinsen. 13. juni 2005 blei det samrøyste vedteke at irsk blir eit offisielt språk i den europeiske unionen. Vedtaket fekk verknad frå 1. januar 2007. Les meir…
se -
historik
8. januar
Wilhelm Richard Wagner (født 22. mai 1813 i Leipzig i Sachsen i Tyskland, død 13. februar 1883 i Venezia i Italia) var en innflytelsesrik tysk komponist, dirigent, musikkteoretiker og skribent. Han er primært kjent for sine operaer eller musikkdramaer som han senere kalte dem.
Wagners verk, særlig fra den senere perioden, kjennetegnes av en kontrapunktisk struktur, rik kromatikk, fyldig harmonisk utforming og orkestrering og en velutviklet bruk av ledemotiver: Musikalske tema som er assosiert med bestemte personer, steder eller begivenheter i operaen. Wagners kromatiske musikalske språk var et viktig skritt på veien mot ekstremkromatikk og atonalitet innenfor den europeiske klassiske musikken.
Han bidro til musikkens utvikling med sin idé om det totale kunstverket eller enhetskunstverket (das Gesamtkunstwerk) som nådde sitt høydepunkt i den monumentale tetralogi, Der Ring des Nibelungen (Nibelungenringen) fra 1876. Hans bruk av ledemotiver utøvet også en betydelig innflytelse på filmmusikk i det 20. århundre. Wagner var og forblir en kontroversiell person, både for sine musikalske og dramatiske bidrag og for sine antisemittiske og politiske overbevisninger. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
9. januar
Snøras, òg kalla snøskred eller lavine, er ei nemning på eit ras av snø og is ned ei fjellside eller frå ei høgd til ei anna. Små snøras kan til dømes kome frå hustak. Eit slikt ras oppstår når snø bygger seg opp i ei skråning, og til slutt gjev etter for tyngdekreftene. Snøras er altså eit døme på ein tyngdestraum av granulært material. Eit stort snøras kan flytte seg mange kilometer, og gjere kolossale øydeleggingar i skogområde og på andre ting som måtte kome i vegen. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
10. januar
Sveriges utrikes- och säkerhetspolitik under kalla kriget utformades efter andra världskrigets slut med hänsyn till landets geografiska position mellan de två militärallianserna NATO och Warszawapakten. Genom att vara alliansfri i fredstid ville Sverige vid en eventuell stormaktskonflikt ha möjlighet att vara neutral. Genom olika politiska åtgärder ville man också göra en sådan neutralitetspolitik trovärdig. Viktiga händelser var baltutlämningen, flera spionaffärer, Sovjets nedskjutning av en svensk DC-3:a och påstådda och verkliga ubåtskränkningar.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
11. januar
Wilhelm Richard Wagner (født 22. mai 1813 i Leipzig i Sachsen i Tyskland, død 13. februar 1883 i Venezia i Italia) var en innflytelsesrik tysk komponist, dirigent, musikkteoretiker og skribent. Han er primært kjent for sine operaer eller musikkdramaer som han senere kalte dem.
Wagners verk, særlig fra den senere perioden, kjennetegnes av en kontrapunktisk struktur, rik kromatikk, fyldig harmonisk utforming og orkestrering og en velutviklet bruk av ledemotiver: Musikalske tema som er assosiert med bestemte personer, steder eller begivenheter i operaen. Wagners kromatiske musikalske språk var et viktig skritt på veien mot ekstremkromatikk og atonalitet innenfor den europeiske klassiske musikken.
Han bidro til musikkens utvikling med sin idé om det totale kunstverket eller enhetskunstverket (das Gesamtkunstwerk) som nådde sitt høydepunkt i den monumentale tetralogi, Der Ring des Nibelungen (Nibelungenringen) fra 1876. Hans bruk av ledemotiver utøvet også en betydelig innflytelse på filmmusikk i det 20. århundre. Wagner var og forblir en kontroversiell person, både for sine musikalske og dramatiske bidrag og for sine antisemittiske og politiske overbevisninger. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
12. januar
Snøras, òg kalla snøskred eller lavine, er ei nemning på eit ras av snø og is ned ei fjellside eller frå ei høgd til ei anna. Små snøras kan til dømes kome frå hustak. Eit slikt ras oppstår når snø bygger seg opp i ei skråning, og til slutt gjev etter for tyngdekreftene. Snøras er altså eit døme på ein tyngdestraum av granulært material. Eit stort snøras kan flytte seg mange kilometer, og gjere kolossale øydeleggingar i skogområde og på andre ting som måtte kome i vegen. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
13. januar
Sveriges utrikes- och säkerhetspolitik under kalla kriget utformades efter andra världskrigets slut med hänsyn till landets geografiska position mellan de två militärallianserna NATO och Warszawapakten. Genom att vara alliansfri i fredstid ville Sverige vid en eventuell stormaktskonflikt ha möjlighet att vara neutral. Genom olika politiska åtgärder ville man också göra en sådan neutralitetspolitik trovärdig. Viktiga händelser var baltutlämningen, flera spionaffärer, Sovjets nedskjutning av en svensk DC-3:a och påstådda och verkliga ubåtskränkningar.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
14. januar
Wilhelm Richard Wagner (født 22. mai 1813 i Leipzig i Sachsen i Tyskland, død 13. februar 1883 i Venezia i Italia) var en innflytelsesrik tysk komponist, dirigent, musikkteoretiker og skribent. Han er primært kjent for sine operaer eller musikkdramaer som han senere kalte dem.
Wagners verk, særlig fra den senere perioden, kjennetegnes av en kontrapunktisk struktur, rik kromatikk, fyldig harmonisk utforming og orkestrering og en velutviklet bruk av ledemotiver: Musikalske tema som er assosiert med bestemte personer, steder eller begivenheter i operaen. Wagners kromatiske musikalske språk var et viktig skritt på veien mot ekstremkromatikk og atonalitet innenfor den europeiske klassiske musikken.
Han bidro til musikkens utvikling med sin idé om det totale kunstverket eller enhetskunstverket (das Gesamtkunstwerk) som nådde sitt høydepunkt i den monumentale tetralogi, Der Ring des Nibelungen (Nibelungenringen) fra 1876. Hans bruk av ledemotiver utøvet også en betydelig innflytelse på filmmusikk i det 20. århundre. Wagner var og forblir en kontroversiell person, både for sine musikalske og dramatiske bidrag og for sine antisemittiske og politiske overbevisninger. Les mer…
se -
historik
15. januar
Avtomat Kalasjnikova model 1947 g. (russisk: Автомат Калашникова образца 1947 года, Avtomat Kalasjnikova 1947, kjent under forkortelsen AK-47) er en rifle i 7,62 × 39 mm kaliber utviklet i 1947 av Mikhail Kalasjnikov og produsert av IZH. Den var mye brukt i Sovjetunionens militære styrker fra 1950-tallet til 1980-tallet.
Designet og filosofien bak AK-47 var preget av de sovjetiske styrkenes erfaringer fra andre verdenskrig. De fant ut at de fleste kamper ble utkjempet på rundt 300 meters avstand, derfor var det ikke behov for de langt mer nøyaktige og treffsikre semiautomatiske riflene (slik som Mosin Nagant). Man hadde heller behov for en rifle som var konstruert for å være treffsikker rundt denne lengden, derfor er ikke AK-47 og flere av dens etterkommere kjent for å være særlig treffsikre over 500 meter.
AK-47 og dens etterkommere har blitt produsert i større antall enn noe annet automatgevær, og er fremdeles i produksjon. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
16. januar
Corioliskrafta er ei tilsynelatande avbøying av ein lekam som flyttar seg i eit roterande referansesystem.
Corioliseffekten som jordrotasjonen er årsak til, skaper presesjonen til ein Foucaultpendel, og for rotasjonsretninga til trykksystem. Generelt sett vil ein lekam i rørsle bøye av mot høgre på nordlege halvkule og mot venstre på sørlege halvkule. Dette fører til at vind rundt eit lågtrykk roterer mot klokka på nordlege halvkule og med klokka i sør. Corioliseffekten er derimot forsvinnande liten for rotasjon av vatn i toalett og badekar, så her er det andre faktorar som avgjer rotasjonsretninga.
Effekten har fått namnet sitt etter Gaspard-Gustave Coriolis, ein fransk forskar som skildra fenomenet i 1835, men matematikken oppstod allereie i tidvasslikningane til Pierre-Simon Laplace i 1778. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
17. januar
Wayne Douglas Gretzky, OC, född 26 januari 1961, är en före detta kanadensisk professionell ishockeyspelare som för tillfället är delägare och coach för Phoenix Coyotes. Gretzky, eller "The Great One" som han ofta kallas, föddes i Brantford, Ontario Kanada. Total Hockey: The Official Encyclopedia of the NHL kallar Gretzky "den mest framgångsrike spelare någonsin". Han anses vara den bästa spelaren under sin tid och har blivit kallad "världens genom tiderna bästa hockeyspelare" av sportjounalister, spelare, coacher och fans. Förutom mängder av personliga utmärkelser och rekord är han den enda spelaren som fått sitt tröjnummer, 99, pensionerat av alla lag i NHL.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
18. januar
Avtomat Kalasjnikova model 1947 g. (russisk: Автомат Калашникова образца 1947 года, Avtomat Kalasjnikova 1947, kjent under forkortelsen AK-47) er en rifle i 7,62 × 39 mm kaliber utviklet i 1947 av Mikhail Kalasjnikov og produsert av IZH. Den var mye brukt i Sovjetunionens militære styrker fra 1950-tallet til 1980-tallet.
Designet og filosofien bak AK-47 var preget av de sovjetiske styrkenes erfaringer fra andre verdenskrig. De fant ut at de fleste kamper ble utkjempet på rundt 300 meters avstand, derfor var det ikke behov for de langt mer nøyaktige og treffsikre semiautomatiske riflene (slik som Mosin Nagant). Man hadde heller behov for en rifle som var konstruert for å være treffsikker rundt denne lengden, derfor er ikke AK-47 og flere av dens etterkommere kjent for å være særlig treffsikre over 500 meter.
AK-47 og dens etterkommere har blitt produsert i større antall enn noe annet automatgevær, og er fremdeles i produksjon. Les mer…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
19. januar
Corioliskrafta er ei tilsynelatande avbøying av ein lekam som flyttar seg i eit roterande referansesystem.
Corioliseffekten som jordrotasjonen er årsak til, skaper presesjonen til ein Foucaultpendel, og for rotasjonsretninga til trykksystem. Generelt sett vil ein lekam i rørsle bøye av mot høgre på nordlege halvkule og mot venstre på sørlege halvkule. Dette fører til at vind rundt eit lågtrykk roterer mot klokka på nordlege halvkule og med klokka i sør. Corioliseffekten er derimot forsvinnande liten for rotasjon av vatn i toalett og badekar, så her er det andre faktorar som avgjer rotasjonsretninga.
Effekten har fått namnet sitt etter Gaspard-Gustave Coriolis, ein fransk forskar som skildra fenomenet i 1835, men matematikken oppstod allereie i tidvasslikningane til Pierre-Simon Laplace i 1778. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
20. januar
Wayne Douglas Gretzky, OC, född 26 januari 1961, är en före detta kanadensisk professionell ishockeyspelare som för tillfället är delägare och coach för Phoenix Coyotes. Gretzky, eller "The Great One" som han ofta kallas, föddes i Brantford, Ontario Kanada. Total Hockey: The Official Encyclopedia of the NHL kallar Gretzky "den mest framgångsrike spelare någonsin". Han anses vara den bästa spelaren under sin tid och har blivit kallad "världens genom tiderna bästa hockeyspelare" av sportjounalister, spelare, coacher och fans. Förutom mängder av personliga utmärkelser och rekord är han den enda spelaren som fått sitt tröjnummer, 99, pensionerat av alla lag i NHL.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
21. januar
Corioliskrafta er ei tilsynelatande avbøying av ein lekam som flyttar seg i eit roterande referansesystem.
Corioliseffekten som jordrotasjonen er årsak til, skaper presesjonen til ein Foucaultpendel, og for rotasjonsretninga til trykksystem. Generelt sett vil ein lekam i rørsle bøye av mot høgre på nordlege halvkule og mot venstre på sørlege halvkule. Dette fører til at vind rundt eit lågtrykk roterer mot klokka på nordlege halvkule og med klokka i sør. Corioliseffekten er derimot forsvinnande liten for rotasjon av vatn i toalett og badekar, så her er det andre faktorar som avgjer rotasjonsretninga.
Effekten har fått namnet sitt etter Gaspard-Gustave Coriolis, ein fransk forskar som skildra fenomenet i 1835, men matematikken oppstod allereie i tidvasslikningane til Pierre-Simon Laplace i 1778. Les meir…
se -
historik
22. januar
.jpg)
Merlin også kjent som Merlin Ambrosius eller Myrddin Emrys, er mest kjent som trollmannen ved Kong Arthurs hoff. Skikkelsen har vært en inspirator for mange litterære verk, og hovedfigur i en rekke filmer og skuespill. Den eldste Merlintradisjonen er den kaledonske, og knytter ham ikke til kong Arthur. Den Merlin-legenden som i våre dager er mest kjent, ble først nedtegnet av Geoffrey av Monmouth, som beskriver Merlin og hans gjerninger i Historia Regum Britanniae fra 1136.
Den eldste versjonen av legenden om Merlin finner man i walisiske dikt fra det 11. århundre eller enda tidligere. I disse kalles mannen Myrddin, eller noen ganger Myrddon Wyllt, og han beskrives som en gal person som levde i Kaledoniaskogen. Diktene forteller om Merlins tilværelse. Han var skald for Gwenddoleu ap Ceidio, og det var hans herres død som førte til at han måtte slå seg ned i skogen. Gwenddoleu falt i slaget ved Arfderydd, hvor kongen av Alt Clut (Kongedømmet Strathclyde), Riderch Hael, slaktet Gwenddoleus styrker. Myrddin gikk fra forstanden da han så på dette nederlaget. Annales Cambriae daterer slaget til 573. Les mer...
se -
se norsk -
diskussion -
historik
23. januar
Gol stavkyrkje er ei stavkyrkje frå Gol i Buskerud frå rundt 1200 som no står på Norsk Folkemuseum på Bygdøy i Oslo. Kyrkja var i vanleg bruk på Gol i fleire hundre år, men blei gradvis så nedslitt og fullstappa at kyrkjelyden fekk bygd ei ny. Stavkyrkja skulle rivast, men blei redda av Fortidsminneforeningen og kong Oscar II, som fekk henne flytta til Bygdøy og restaurert til slik ein meinte ho hadde vore før reformasjonen.
Kyrkja har sidan 1884 vore eigedommen til den regjerande monarken i Noreg, men blir halden ved like av folkemuseet. Det er laga fire kopiar av henne, to i Noreg og to i USA. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
24. januar
1973 utbröt IB-affären när tidningen Folket i Bild/Kulturfront avslöjade att det fanns en tidigare okänd militär underrättelsetjänst vid Försvarsstaben. Journalisterna Jan Guillou och Peter Bratt hävdade att IB sysslade med politisk åsiktsregistrering av svenskar och bedrev spioneri i utlandet. Försvarsminister Sven Andersson förnekade detta. 1974 dömdes Guillou och Bratt för spioneri.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
25. januar
Merlin også kjent som Merlin Ambrosius eller Myrddin Emrys, er mest kjent som trollmannen ved Kong Arthurs hoff. Skikkelsen har vært en inspirator for mange litterære verk, og hovedfigur i en rekke filmer og skuespill. Den eldste Merlintradisjonen er den kaledonske, og knytter ham ikke til kong Arthur. Den Merlin-legenden som i våre dager er mest kjent, ble først nedtegnet av Geoffrey av Monmouth, som beskriver Merlin og hans gjerninger i Historia Regum Britanniae fra 1136.
Den eldste versjonen av legenden om Merlin finner man i walisiske dikt fra det 11. århundre eller enda tidligere. I disse kalles mannen Myrddin, eller noen ganger Myrddon Wyllt, og han beskrives som en gal person som levde i Kaledoniaskogen. Diktene forteller om Merlins tilværelse. Han var skald for Gwenddoleu ap Ceidio, og det var hans herres død som førte til at han måtte slå seg ned i skogen. Gwenddoleu falt i slaget ved Arfderydd, hvor kongen av Alt Clut (Kongedømmet Strathclyde), Riderch Hael, slaktet Gwenddoleus styrker. Myrddin gikk fra forstanden da han så på dette nederlaget. Annales Cambriae daterer slaget til 573. Les mer...
se -
se norsk -
diskussion -
historik
26. januar
Gol stavkyrkje er ei stavkyrkje frå Gol i Buskerud frå rundt 1200 som no står på Norsk Folkemuseum på Bygdøy i Oslo. Kyrkja var i vanleg bruk på Gol i fleire hundre år, men blei gradvis så nedslitt og fullstappa at kyrkjelyden fekk bygd ei ny. Stavkyrkja skulle rivast, men blei redda av Fortidsminneforeningen og kong Oscar II, som fekk henne flytta til Bygdøy og restaurert til slik ein meinte ho hadde vore før reformasjonen.
Kyrkja har sidan 1884 vore eigedommen til den regjerande monarken i Noreg, men blir halden ved like av folkemuseet. Det er laga fire kopiar av henne, to i Noreg og to i USA. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
27. januar
1973 utbröt IB-affären när tidningen Folket i Bild/Kulturfront avslöjade att det fanns en tidigare okänd militär underrättelsetjänst vid Försvarsstaben. Journalisterna Jan Guillou och Peter Bratt hävdade att IB sysslade med politisk åsiktsregistrering av svenskar och bedrev spioneri i utlandet. Försvarsminister Sven Andersson förnekade detta. 1974 dömdes Guillou och Bratt för spioneri.
se -
se svensk -
diskussion -
historik
28. januar
Merlin også kjent som Merlin Ambrosius eller Myrddin Emrys, er mest kjent som trollmannen ved Kong Arthurs hoff. Skikkelsen har vært en inspirator for mange litterære verk, og hovedfigur i en rekke filmer og skuespill. Den eldste Merlintradisjonen er den kaledonske, og knytter ham ikke til kong Arthur. Den Merlin-legenden som i våre dager er mest kjent, ble først nedtegnet av Geoffrey av Monmouth, som beskriver Merlin og hans gjerninger i Historia Regum Britanniae fra 1136.
Den eldste versjonen av legenden om Merlin finner man i walisiske dikt fra det 11. århundre eller enda tidligere. I disse kalles mannen Myrddin, eller noen ganger Myrddon Wyllt, og han beskrives som en gal person som levde i Kaledoniaskogen. Diktene forteller om Merlins tilværelse. Han var skald for Gwenddoleu ap Ceidio, og det var hans herres død som førte til at han måtte slå seg ned i skogen. Gwenddoleu falt i slaget ved Arfderydd, hvor kongen av Alt Clut (Kongedømmet Strathclyde), Riderch Hael, slaktet Gwenddoleus styrker. Myrddin gikk fra forstanden da han så på dette nederlaget. Annales Cambriae daterer slaget til 573. Les mer...
se -
historik
29. januar
Lars Olsen Skrefsrud (født 4. februar 1840 på Engesveen i Fåberg, død i landsbyen Benagaria i India 11. desember 1910) var en norsk misjonær og språkforsker i India. Han regnes, sammen med Hans Peter Børresen, som grunnlegger av den norske misjonsorganisasjonen Santalmisjonen (etter en fusjon i 2001 del av Normisjon). Navnet skyldes misjonærenes virke blant det indiske folkeslaget santalene.
Skrefsrud, som i sitt tidlige voksenliv ble arrestert for tyveri og sonet for det som straffange i Christiania i tre år, regnes også som en av de største lingvister Norge har fostret. Misjonsarbeidet han var med på å starte har i dag (2005) ført til en kirke bestående av mer enn 150 000 kristne santaler i de indiske delstatene Jharkhand, Bihar, West Bengal og Assam, alle i det nordøstre India. Les mer...
se -
se norsk -
diskussion -
historik
30. januar
Torgeir Augundsson (1801-1872), best kjend som Myllarguten, var ein segngjeten spelemann frå Sauherad i Telemark. Han var son av Augund Torgeirsson frå Rinde i Sauherad, og kona hans, Gunhild Sigurdsdotter. Faren var husmann, og flytte noko ikring på plassane i Sauherad medan Targjei var gut. Augund var møllar, og borna hans vart kalla «Møllarungein», og Targjei vart heitande «Møllarongen» eller «Myllarguten» i øvre Telemark. Under dette namnet vart han vidgjeten.
Myllarguten var snøgg til å støype ihop gamle former til nye, snar til å byggje ut store slåttar av små. Han har ord på seg for å ha støypt om telemarksspelet til det det er i dag. Les meir…
se -
se norsk -
diskussion -
historik
31. januar
Hogland är en före detta finländsk kommun och numera en rysk ö i centrala Finska viken. Hogland ligger cirka 40 km söder om det finländska fastlandet och 55 km norr om Estland. Ön hör till det ryska länet Leningrad oblast och ingår i distriktet Kingiseppski. Hogland är cirka 11 km lång och 1,5 - 3 km bred. Ön består mest av kala klippor och gles barrskog. Landytan uppgår till ungefär 21 km² och cirka 14 hektar vatten som är fördelat på fyra sjöar.
se -
se svensk -
diskussion -
historik